SHEMBJA E PENËS GAZETARESKE
Termometri moti kohë e ka tejkaluar temperaturën përtej 40 gradë celsius. Zjarret po marrin flake në të gjithë vendin. Ekipi i servisit publik po përgatitet për të filmuar njeriun e parë të Qendrës për Menaxhimin e Krizave z. Angelov, i cili mungon në kohën dhe vendin e dakorduar. Nuk u përgjigjet thirrjeve e as dhjetra mesazheve të dërguara. Dy orë në kushte jonormale gazetari dhe kameramani e presin para Qendrës për Menaxhim të Krizave me të vetmin qëllim për ta informuar opinionin në lidhje me situatën, por z. Angelov nuk paraqitet.
Pas tre orësh pritjeje, zbulojmë se në një bisedë me redaktorin e lajmeve ai justifikohet kinse kishte pritur që të mbante një konferencë për shtyp, edhe pse një ditë më parë gazetari e kishte dakorduar siç duhet takimin me të cilën ishte pajtuar z. Angelov. Se në çfarë gjendje psiko-fizike janë gjetur gazetari dhe kameramani nuk brengoset askush, veçanarisht njeriu i parë i këtij institucioni. Me siguri aq më pak e brengos edhe shqetësimi i qytetarëve me paratë e të cilëve finansohet.
Në anën tjetër, diku në lindje të vendit, flakët e zjarrit po përhapen. Mbi Koçanin, vetëm se nuk janë gëlltitur shtëpi të tëra , shtëpi të dikujt. Gazetari Ilço Lazarovski shuan zjarrin me lopatë në njërën dorë, ndërsa në dorën tjetër ka pajisjet e tij me të cilat raporton drejtpërdrejt. Siguria e tij si duket nuk është në “rend të ditës” dhe jo vetëm siguria e tij… Zjarret po përhapen kudo. Ekipet e gazetarëvë janë në terren duke raportuar në mes të një zjarri. Ata nuk kanë pajisje adekuate mbrojtëse dhe rreziku është i lartë, mediat për të cilat punojnë duket sikur se i kanë dërguar në një shfaqje modelimi.
“Eklsukiziviteti” i shkretë si të jetë më i rëndësishëm se një „shembja e penës gazetareske“. Nuk pamë asnjë gazetar të vetëm me pajisje mbrojtëse, por ama pronarët e mediave për të cilat ata punojnë, në komoditet dhe nga larg në kolltuqet e tyre vlerësojnë se a është punuar mirë.
A kujdeset dikush për sigurinë e gazetarëve? Gazetarët duhet të jenë sytë dhe veshët e publikut, por vetëm mirë dhe gjallë mund t’i sjellin dobi publikut. Shoqata e Gazetarëve të Maqedonisë apelon deri tek gazetarët që ta sfhrytëzojnë “Broshurën për sigurinë e gazetarëve gjatë ngjarjeve me rrezik të lartë”. Për shembull, si në situata të tjera, gazetarët duhet të jenë afër mjaftueshëm që të kenë parasysh ngjarjen që e mbulojnë , por pa vënë veten ose të tjerët në rrezik, ose të pengojnë operacionet sigurisë dhe shpëtimit. Fotoreporterët duhet të respektojnë të njëjtat rregulla, dhe prapë të jenë afër mjaftueshëm që të bëjnë fotografi nga ngjarja. Autoritetet zakonisht vendosin perimetër për të mbajtur kuriozët në distancë, madje edhe gazetarët. Rekomandimi është që autoritetet tua sigurojnë gazetarëve një vend nga i cili mund të kenë pamje të qartë për ngjarjen. Për të arritur këtë qëllim, duhet të ketë komunikim të vazhdueshëm midis personave përgjegjës dhe gazetarëve, me të cilin do të vendosen udhëzime të përbashkëta për raportim të ngjarjeve të tilla.
(https://www.osce.org/files/f/documents/8/f/402461.pdf).
Gjithmonë kur gazetarët raportojnë për ngjarje që përfshijnë dhimbje ose humbje jete, janë të ekspozuar ndaj stresit emocional dhe kjo ndodhi edhe këtë herë. Një grua nuk u gjet pasi u dogj shtëpia e saj, dhe disa media e madje disa zyrtarë e shpallën atë të vdekur. Pavarësisht se sa “sterile” duken informacionet nga TVM, ato janë në përputhje me normat dhe standardet etike, gjegjësisht nuk do të ketë asnjë lajm derisa të merret konfirmimi nga autoritetet zyrtare , sepse gjithçka tjetër është spekulim që mund të shkaktojë pasoja të rënda për më të afërmit. Servisi publik nuk do të publikojë informacione të pakonfirmuara zyrtarisht të cilat janë të pranishme në portale. Kështu që derisa festohej Ilindeni, rrjetet sociale po „vlonin“ mbi zjarrin në Koçan ku doli edhe kritika “Koçani po digjet , MTV po krihet”. Servisi publik e transmetoi lajmin për zjarrin, por diku më poshtë në lajme. Disa analistë e kanë komentuar atë se është matur a të fillohet së pari me mesazhet e politikanëve për Ilindenin apo me lajmin për situatën e zjarrit , por mbeti e pa hulumtuar se ndoshta është pritur një konfirmim zyrtar, pa të cilin nuk ka lajm në servisin publik. Nëse TVM-së i numërоhen “mëkatet” si ai nga “E Hëna e Zezë” dhe akoma më shumë për “27 Prillin” kur në program në transmetim ishte një ndeshje sportive ndërsa në kuvend zhvilllohej një dramë, prap se prapë TVM nuk ra nga provimi. Gazetarët të cilët ishin në terren raportuan në përputhje me rrezikun.
Ata nuk kishin pajisje mbrojtëse, por nuk u hodhën në zjarr për të sjellë një storje me çmim të jetës së tyre. Medalja ka dy anë, gjithmonë. Për raportimin e saj nga rajoni i kapluar me zjarr dëshmoi gazetarja e servisit publik: “Ne nuk përdorëm pajisje mbrojtëse. Nuk prisnim që zjarri të përhapet aq shumë. Në terren ndoqëm udhëzimet e policisë dhe u shoqëruam nga një biznesmen vendas i cili e njihte shumë mirë vendin.Redaktorët na paralajmëruan t’i kushtojmë vëmendje rrethanave dhe të mos ekspozohemi në situata të rrezikshme. U ndalëm në vendin ku zjarrfikësit kishin vendosur kufi, sapo e filluam raportimin drejtpërdrejt si për një moment zjarri arriti tek ne.Na u desh të tërhiqeshim menjëherë, e shmangëm zjarrin duke përdorur një rrugë alternative që na tregoi një banor i Budinarcit.” Nga ajo që është parë nga deklarata e saj, redaktorët paralajmëruan për rreziku ndaj sigurisë së tyre. Ata u shoqëruan nga një banor i zonës për t’i ndihmuar ata të lëviznin nëpër pyll ku do të humbnin lehtë të vetëm , kështu që ata u mbrojtën edhe nga një fatkeqësi eventuale.
Një gazetar nga një televizion kombëtar na tha: “Policia nuk lejoi të ketë qasje, por me insistimin tonë ata na lejuan. Në atë kaos, as ata dhe as zjarrfikësit me siguri nuk janë të detyruar të na sigurojnë kur ne jemi pajtuar vullnetarisht për të hyrë në zjarre. Aty ku isha, kaluam dy herë drejtpërdrejt në zemrën e zjarrit, dhe për atë se sa kam qenë i ekspozuar me kameramanin, hapeni faqen time në facebook dhe do të shihni fotografinë se prej ku është bërë lidhja direkte. Unë nuk kam asnjë traumë, por nuk do të doja të isha përsëri në një situatë të tillë. Hyrja në atë vend të rrezikshëm ishte me vet iniciativë.Pse do të më jepnin pajisje mbrojtëse nga redaksia, përkrenare më duhej edhe në kuvend më 27 Prill, por nuk jepnin as në derë. Jam mjaft i vetëdijshëm për të vlerësuar se cilat janë rreziqet dhe sa duhet të ekspozohem.”
Gazetari thotë se nuk do të raportonte më për zjarre dhe nuk do të donte të ishte në një situatë të tillë, por nuk pret që mediumi për të cilën punon të krijojë kushte për sigurinë e tij. Ai ndoshta nuk është as në dijeni të stresit post-traumatik. I gjithë opinioni mund të shihte se edhe shërbimet dhe institucionet më të thirura dhe i gjithë aparati shtetëror e kishin të vështirë të përballeshin me këtë katastrofë. Është e vërtetë që asnjë gazetar nuk pësoi, por sa prej tyre pësuan stres emocional, frikë dhe shqetësim? Si ndikoi në shëndetin e tyre mendor? Si do të përballen përsëri me situata të ngjashme duke e ditur se nuk janë të mbrojtur as të sigurt?
Sipas rekomandimeve të KMG (CPJ), punonjësit e mediave që mbulojnë çfardo zjarri në pyje duhet të jenë të vetëdijshëm për dinamiken dhe natyrën të një katastrofë të tillë dhe se ajo mund t’i rrezikojë . Gjithashtu duhet të kenë parasysh sistemin dhe organizimin e institucioneve në vendin ku raportojnë. Duhet të kihet parasysh niveli i trajnimit, standardi i pajisjeve dhe përvoja e njesitit të zjarrfikësve.Për të minimizuar rreziqet, redaktorët dhe gazetarët duhet të kenë informacione të caktuara të sigurisë dhe në përputhje me ato të planifikojnë . Gazetarët dhe kameramanët duhet të jenë në gjendje të mirë shëndetësore dhe me kondicion në nivel solid. Kushtet mund të jenë jashtëzakonisht të këqija me temperatura të larta, lagështi të ulët të ajrit dhe erëra të forta. Mund të ndodh që do të duhet lëvizin shpejt në varësi të rrjedhës së terrenit.Ata të cilët janë me probleme të frymëmarrjes duhet të mendohen se a mund të jenë në gjendje të përballen me kushte të tilla. Për të përcjellë situatën në mënyrë objektive, të vërtetë dhe të saktë, gazetarët shpesh harrojnë në sigurinë e tyre.
Sekretari gjeneral i Federatës Evropiane të Gazetarëve, Ricardo Gutierez, vlerson se në vendet evropiane, gazetarët dhe mediat i respektojnë rekomandimet e KMG, të cilat janë të mjaftueshme nëse çdo redaktor dhe gazetar mbështetet në to kur raporton nga vendet e kapluara nga zjarret. “Mbi të gjitha, nevojitet një vlerësim i plotë i rrezikut, duke përfshirë të gjitha rreziqet me të cilat mund të përballen ekipet e gazetarëve. Punonjësit e mediave mund të jenë dëshmitarë të skenave shqetësuese pasi prona të njerëzve shkatërrohen ,kafshët vriten por mund edhe të humbasin jetë njerëzish. “Skena të tilla të shkatërrimit të plotë mund të jenë shqetësuese,” thotë Ricardo Gutiérez.
Komiteti rekomandon që gazetarët në mënyrë të veçantë të jenë të përgatitur për tu tërhiqur në çdo moment në rast të përkeqësimit të situatës. “Qëndroni së bashku si një ekip, gjithashtu duhet të jenë të qarta udhëzimet ose objektet e shënuara që duhet ti ndiqni … Nëse nuk ju sigurohen pajisje për mbrojtëse personale, siç janë përkrenare, kombinezone, syze, doreza dhe çizme, mendoni se ku mund të furnizoheni me ato. “Derisa jeni në automjet, mbani një distancë të përshtatshme larg nga zjarri kryesor, larg shkurreve ose barit të gjatë dhe kthejeni automjetin që të largohet nga zona sa më shpejt që të jetë e mundur.”
Nga Ministria e Punëve të Brendshme theksuan se angazhimi i policisë në mbrojtjen e sigurisë së gazetarëve në kushtet e krizës së shpallur për shkak të rritjes së zjarreve në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka qenë në përputhje me aktet nënligjore të cilat rregullojnë masat taktiko-operative të cilët duheshin të merren. Në këtë drejtim, policia në mënyrë joselektive dhe pa dallim të racës, fesë dhe strukturës profesionale të qytetarëve, ndërmerr masa dhe aktivitete për parandalimin, menaxhimin e situatës të krizës së shkaktuar nga zjarret, theksojnë nga ministria . A ishte kjo e mjaftueshme për të frenuar dëshirën gazetareske për të qenë afër ngjarjes, që të përcillet sa më shpejt ajo se çfarë po ndodh në të vërtetë? Sipas “Science Brief”, faqe në internet që rishikon studimet shkencore të recenzuara në tema të ndryshme duke përfshirë edhe ndryshimet klimatike theksohet se zjarret në pyje po bëhen më të shpeshta në të gjithë botën dhe po rriten si në seriozitet ashtu edhe në masë. Prandaj, është më se e nevojshme që punonjësit mediatik të cilët mbulojnë çdo zjarr në pyje të jenë të vetëdijshëm për dinamikën dhe natyrën të një katastrofe të tillë dhe se situata që zhvillohet me shpejtësi në terren potencialisht mund t’i vë ata në rrezik. Për të minimizuar rreziqet, redaktorët dhe gazetarët duhet të marrin parasysh të gjitha informacionet e sigurisë dhe të planifikojnë raportimin e duhur në terren.
Përgatiti: Filjana Koka Kjo storia tematike është përpiluar në kuadër të projektit “Punëtorët e sigurt të mediave për gazetari cilësore në Maqedoni” financuar nga Balkan Trust for Democracy përmes programit të lirisë së medias. Pikëpamjet e shprehura në këtë botim nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht ato të Ambasadës së Mbretërisë së Norvegjisë, Fondit Ballkanik për Demokraci, Fondit Gjerman Marshall të Shteteve të Bashkuara ose partnerëve të tij.”
