COVID 19 dhe terrorizmi. A ka lidhshmëri?

Pandemia Covid-19 solli një kërcënim të rëndësishëm për sigurinë, shëndetin dhe
mirëqenien e shoqërive dhe komuniteteve në të gjithë botën. Sipas Institutit të
Kombeve të Bashkuara për Trajnim dhe Hulumtime, gjatë pandemisë me Covid-19,
ekstremistët e dhunshëm dhe grupet terroriste shfrytëzojnë hapësira publike për të
tërhequr pasues të rinj dhe për të rekrutuar anëtarë aktivë. Për shkak të kufizimit të
tubimeve publike, udhëtimeve dhe lëvizjeve, mund të pritet rënie në aktivitetet e
rekrutimit, si dhe rritje e ndjeshme e aktiviteteve në internet, veçanërisht në rrjetet
sociale.
Në Maqedoninë e Veriut, gjatë pandemisë, u shpërbë një grup terrorist tre anëtarësh
që planifikonte sulme në vend, dhe u gjetën armë dhe rripa shpërthyes për sulmuesit
vetëvrasës, kurse u regjistrua edhe krim kibernetik. Zyrtarët thonë se, nga përvojat e
mëparshme, nuk ka asnjë lidhje midis Covid – 19 dhe mundësisë për terrorizëm dhe
ekstremizëm të dhunshëm.
Profesori Vladimir Pivovarov, Koordinator kombëtar për menaxhimin e kufirit, thotë
se nuk ka asnjë lidhje midis Covid 19 me mundësinë për terrorizëm. Kërcënimi i
vetëm, sipas Pivovarov, janë kalimet ilegale të migrantëve, që nuk mund të
kontrollohen kur hyjnë dhe dalin, dhe gjatë kësaj nuk respektohen masat e mbrojtjes
kundër covid-19 dhe, zakonisht, nuk mbajnë maska ​​dhe pajisje mbrojtëse.
“Gjatë pandemisë dhe situatës së krizës, ne kemi miratuar një protokoll të
brendshëm, i cili parashikon masa të ndryshme për mbrojtje më të mirë të
shërbimeve tona kufitare”, thotë Pivovarov.
Në Kumanovë, gjatë pandemisë, një grup terrorist tre-anëtarësh që vepronte në
territorin e vendit u shpërbë. Në aksionin e kryer nga MPB-ja më 1 shtator të këtij viti,
tre anëtarët e grupit u ndaluan dhe u sekuestrua një sasi e madhe armësh, municion
dhe pajisje. Sipas deklaratës së policisë, të arrestuarit ishin persona që kishin kryer
më parë veprën “pjesëmarrjes në ushtri të huaj, formacione paraushtarake ose
parapolicore” që kanë qenë të dënuar me aktgjykime të plotfuqishme dhe kanë
vuajtur dënim me burg.

“Në fillim të vitit 2019, A.B. (28) nga Kumanova krijoi një organizatë terroriste
kriminale ku kanë marrë pjesë V.A. (22), E.L. (25) dhe disa persona të tjerë dhe së
bashku kanë formuar organizatën kriminale “Celula”, bazuar në matricën ideologjike
të organizatës së njohur terroriste ISIS, qëllimi i së cilës ishte të kryente një akt
terrorist në disa pika në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Për të
arritur atë qëllim, anëtarët e grupit kanë siguruar mjete financiare dhe janë furnizuar
me një sasi të madhe të armëve, municionit dhe pajisjeve ushtarake, të cilat i kanë
fshehur dhe ruajtur pranë rrugës lokale mes fshatrave Bilanovce – Pçinja, në vendin
e quajtur ‘Menkova Koliba’”, informojnë nga MPB-ja.
Se kanë planifikuar të kryejnë akte terroriste flet edhe sasia e armëve të
sekuestruara, përfshirë pesë pushkë automatike, një mitraloz, 18 korniza për pushkë
automatike me 30 fishekë secila, një kornizë me 15 fishekë, tre hedhës granatash
me mbishkrimin RD 40mm, pesë granatahedhës me siguresa, dy kapele maskimi,
katër jelekë maskimi taktik, një flamur të shkruar me shkronja arabe (ISIS) dhe
rekuizita të tjera të shkruara me shkronja arabe. Gjatë arrestimit të të dyshuarve, u
gjetën dy rripa me eksploziv, topa metali të montuar në një bazë kartoni dhe dy
çakmakë nga një granatë dore për të aktivizuar rripat dhe sende të tjera, nga të cilat
publiku mund të supozojë lehtë se cilat kanë qenë qëllimet e tyre.
Organizator dhe drejtues i grupit terrorist është një 28-vjeçar i kthyer, që vitin e
kaluar ka mbajtur 3 vjet burg, pas aktgjykimit për pjesëmarrje në ushtritë e huaja,
sepse deri në 2016 ka luftuar në radhët e ISIS-it në Siri. Edhe dy të tjerët kanë
vuajtur dënime me burg nga 3 vjet për të njëjtën vepër penale.
Menjëherë pas këtij aksioni, në komunën e Kumanovës, u mbajt takim pune i
anëtarëve të Ekipit të Veprimit në komunitet për parandalimin e ekstremizmit të
dhunshëm me koordinatorin kombëtar për parandalimin e ekstremizmit të dhunshëm
dhe luftën kundër terrorizmit Borçe Petrevski, ku u ra dakord që të ketë një koordinim
më të madh ndërmjet organeve në nivelin lokal dhe qendror.
Sipas hulumtimit të fundit të organizatës civile “Horizont”, e cila punon për
riintegrimin e të kthyerve dhe familjeve të tyre, duke u lidhur me institucionet e
sistemit, nga Maqedonia në fushëbeteja deri më tani kanë shkuar 150 persona,
kurse janë kthyer rreth 80 persona. Janë vrarë 38 persona, kurse rreth 30, së

bashku me familjet e tyre, kanë ngelur atje. Rreth 80 njerëz u kthyen në vend. Vendi
i pranon të kthyerit nga fushëbetejat dhe këtu ata penalisht përgjigjen për këtë.
Pjesëmarrja, rekrutimi ose financimi i forcave paraushtarake është vepër penale e
dënueshme me burgim. Dymbëdhjetë të kthyer janë duke vuajtur aktualisht dënimet
në burgjet maqedonase.
Lidhur me krimin kibernetik në periudhën e pandemisë, ka një rritje të “dëmtimit dhe
hyrjes së paautorizuar në sistem kompjuterik”, i dënueshëm sipas nenit 251 të Kodit
Penal, me 48 vepra në periudhën mars-nëntor 2020, krahasuar me të njëjtën
periudhë të vitit të kaluar kur janë regjistruar 40 vepra, si dhe në “rrezikim të
sigurisë”, vepër kjo, po ashtu, e dënueshme sipas nenit 144 paragrafi 4, për të cilin
në nëntë muajt e përmendur këtë vit janë regjistruar 19 vepra të kryera nga 16
autorë, ndërsa në periudhën mars – nëntor 2019 kanë qenë 13 vepra të regjistruara
nga 10 autorë.
Republika e Maqedonisë së Veriut, përmes MPB-së, u bashkua në fushatën vjetore
për të rritur ndërgjegjësimin për mashtrimet gjatë shitblerjes në internet, nën kujdesin
e Aksionit për e-tregti për vitin 2020 (eComm 2020) e udhëhequr nga Europol dhe
Zyra Federale Austriake e Policisë Kriminale (Bundeskriminalamt) me titull #SellSafe
dhe # BuySafePaySafe. Fushata, në të cilën marrin pjesë 16 vende, synon të rrisë
ndërgjegjësimin për mashtrimet gjatë shitblerjes në internet dhe është një partneritet
i përbashkët publik-privat i autoriteteve për zbatimin e ligjit, subjekteve tregtare dhe
sektorit financiar për ballafaqim me grupet e krimit të organizuar që kryejnë shitblerje
të rreme në internet.
Në periudhën 2016-2019, u arrestuan 300 mashtrues profesionistë, të cilët kryen më
shumë se 30,000 transaksione mashtruese të konfirmuara dhe shkaktuan dëme që
tejkalojnë 50 milionë euro. Pandemia ka bërë që edhe më shumë blerës të
shfrytëzojnë internetin për të blerë. Por kjo solli edhe mundësinë e mashtrimeve më
të shpeshta, pasi kriminelët kanë edhe më shumë mundësi për të vjedhur si nga
konsumatorët ashtu edhe nga tregtarët. Vetëm për ilustrim, në periudhën para kësaj
fushate, disa vende zhvilluan aksione operative që vetëm në tetor rezultuan në
arrestimin e 22 e-mashtruesve.

Në vitet e fundit, përdoruesit e rrjeteve sociale duket se janë më të ndjeshmit. Bojan
Kordalov – specialist për marrëdhënie me publikun dhe media të reja thotë se vet
duhet të mbrohemi.
“Gjëja e parë dhe kryesore është vetëdija dhe përgjegjësia personale. Askush nuk
mund të na mbrojë më mirë sesa ne vetveten. Kjo është arsyeja pse është e
rëndësishme të informohemi për kushtet në të cilat ‘lidhim një marrëveshje’ me
rrjetet sociale dhe platformat e tjera digjitale: çfarë është ajo që marrim si shërbim,
por gjithashtu edhe cilat të dhëna dhe nën çfarë kushte i japim për përdorim. Gjëja e
dytë janë institucionet që duhet t’u përshtaten kohërave të reja dhe sfidave që sjell
digjitalizimi. Mbi të gjitha, nëse pjesa më e madhe e jetës dhe punës është
‘shpërngulur’ në online, atëherë kjo do të thotë se edhe krimi është i pranishëm
online. Kjo është arsyeja pse është shumë e rëndësishme që ata të mbrojnë veten
dhe rrjetet e tyre, dhe kështu edhe të dhënat që ata i marrin në formë elektronike
nga qytetarët dhe po aq është e nevojshme të mbahen në përputhje me të gjitha
rekomandimet dhe masat. Gjëja e tretë është bashkëpunimi ndërkombëtar në këtë
fushë, si dhe reforma në arsim, e cila duhet të përshtatet me kohën e ardhshme që
do të jetë edhe më digjitale nga tani e tutje, dhe kjo do të thotë që fëmijët që nga
fëmijëria e hershme të fitojnë aftësi digjitale që do t’i parandalojmë ata që të bëhen
objektiva të lehta të krimit kibernetik në çdo formë”, thekson Bojan Kordalov –
specialist për marrëdhëniet me publikun dhe mediat e reja.
Kordalov shton se ka edhe shumë aspekte të tjera, siç është ngritja e vetëdijes
publike përmes mediave masive, përshtatja e sektorit të biznesit për punë të sigurt
online dhe të ngjashme. Në veçanti, nëse të gjithë marrin rolin dhe përgjegjësinë e
tyre, sfidat që ndërlidhen me sigurinë kibernetike do të jenë shumë më të vogla dhe
më të lehta për t’u ballafaquar.
Ekspertët thonë se gjëja e parë në të cilën duhet të investojmë është mbrojtja
kibernetike e të dhënave që gjenden në celularët tanë, përmes softuerëve legalë që,
për një muaj, kushtojnë sa një filxhan kafe në kafene lokale.
“Siguria kibernetike është mangësi edhe në ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Ato
shpesh nuk janë në gjendje të përcaktojnë nevojat e tyre të sigurisë kibernetike dhe,
në shumë raste, nuk kanë edhe burime dhe njohuri të nevojshme për të tejkaluar

problemet e evidentuara në këtë fushë. Të sublimoj: edukim, edukimin, edukimin. Në
vend të frikës, njohja dhe pranimi i teknologjisë, dhe më pas aplikimi i duhur i saj. Në
fakt, nëse nuk e lexojmë manualin e një televizori të ri kur e blejmë, mund ta prishim
lehtë ose, të paktën, të mos përdorim as gjysmën e opsioneve të avancuara që na
ofron”, shton Kordalov.
Kriza e koronës, përpos të gjitha anëve negative, solli diçka shumë të rëndësishme.
Dhe kjo është nevoja për të pranuar teknologjinë dhe digjitalizimin si proces që është
pozitiv. Kjo nënkupton: Nëse e bëjmë teknologjinë dhe rrjetet sociale të na shërbejnë
neve, e jo t’u bëhemi robër atyre, atëherë ne jemi në rrugën e duhur dhe jemi me
edukim digjital. Në të kundërtën, ne jemi të varur digjital.

Autorë të storjes: Suzana Prajniq Talevska, Jovica Paunoski, Arijan Sejdini dhe Suzana Andonoviq

Ky artikull u përgatit brenda kornizës së projektit “Ndërtimi i rezistencës kundër terrorizmit të dhunshëm dhe ekstremizmit përmes kapaciteteve të përforcuara të gazetarëve, mediave dhe zyrtarëve qeveritarë”, financuar nga Evropa brenda programit STREVE Global (Forcimi i Reziliencës ndaj Ekstremizmit të Dhunshëm -STRIVE Global) përmes Hedayah (Qendra Ndërkombëtare e Ekselencës për Luftimin e Ekstremizmit të Dhunshëm)
Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e vetme e autorëve dhe SHGM, IEP dhe Instituti Konica dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyrojnë pikëpamjet dhe mendimet e Bashkimit Evropian.